Probiyotik Faydaları Nelerdir?
İnsan sağlığı söz konusu olduğunda sindirim sisteminde bulunan mikroflora büyük bir öneme sahiptir. Mikroflorada çeşitlilik olması patojenlere karşı daha kolay savunma sağlar. Bu çeşitliliğin sağlanması için ise beslenmemizde probiyotiklere yer vermemiz gerekir. Peki, probiyotikler tam olarak nedir? Probiyotik faydaları nelerdir, doğru şekilde nasıl tüketilir? Tüm bu soruların yanıtlarını yazımızda bulabilirsiniz.
Yazar: Gıda Mühendisi Selinay Laçindağ
Probiyotik Nedir?
Probiyotikler, sindirim sisteminde bulunan faydalı mikroorganizmaları ifade eder. Bu canlı organizmalar, bağırsak florasını dengede tutarak genel sağlığa katkıda bulunur.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre ise probiyotikler yeterli miktarda tüketildiğinde ev sahibi organizmaya fayda sağlayan mikroorganizmalardır. (1)
Aslında probiyotik terimi Yunanca ’da yer alan ‘pro’ ve ‘bios’ kelimelerinden türetilmiştir. ‘Yaşam için’ anlamına gelen bir ifadedir. (2)
Probiyotikler ortamdaki yararlı bakterilerin sayısını artırarak patojen mikroorganizmaları azaltır. Bu şekilde mikrobiyotadaki dengenin korunmasını sağlar. Bu amaç için birçok farklı türde probiyotik mikroorganizma vardır. Hepsinin etki mekanizmaları ve desteklediği faydalar farklıdır. Lactobacillus ve Bifidobacterium türleri en çok karşımıza çıkanlardır. (1,3)
Probiyotik Faydaları Nelerdir?
Probiyotiklerin vücut üzerinde birçok faydası vardır. Bu mikroorganizmaların sağlık üzerinde yararlı etkilere yol açabilmesi probiyotik ürüne, suşa ve alınan yeterli doza bağlı olarak değişebilmektedir. Bu durumu aklımızın bir köşesine yazarak probiyotiklerin faydaları neler bakalım:
1. Sindirim Üzerindeki Etkileri
Probiyotikler, bağırsak florasının dengesini sağlayarak sindirimi kolaylaştıran mikroorganizmalardır. Özellikle kabızlık, ishal ve şişkinlik gibi sorunları hafifletmede etkili olabilir. Ayrıca, irritabl bağırsak sendromu (IBS) gibi kronik sindirim sorunlarının semptomlarını azaltabilir.
2. Bağışıklık Sistemine Etkisi
Bağırsaklar, bağışıklık sisteminin yaklaşık %70'ini barındırır. Probiyotikler, bağışıklık hücrelerinin işlevini artırarak enfeksiyonlara karşı direnci artırabilir. Özellikle grip ve soğuk algınlığı gibi mevsimsel hastalıkların önlenmesinde probiyotiklerin olumlu etkileri bulunmaktadır. (2,3)
3. Psikolojik-Ruhsal
Bağırsak ve beyin arasındaki ilişki ‘bağırsak-beyin ekseni’ olarak adlandırılmaktadır. Araştırmalar, probiyotiklerin depresyon ve anksiyete gibi durumlar üzerinde olumlu etkileri olabileceğini göstermektedir. Probiyotiklerin serotonin üretimini destekleyerek ruh halini iyileştirdiği düşünülmektedir. (2)
Türlere göre probiyotik faydaları şöyle sıralanabilir:
- Bifidobacterium bifidum: Vitamin üretimini destekleyen türler arasında yer alır. Zararlı bakterilerle karşı etkilidir. Bunun yanı sıra ishale karşı kullanımı da mevcuttur.
- Streptococcus thermophilus: Bu tür sindirim sinirim sistemini destekleyici ve zararlı bakterilere karşı savaşma özellikleriyle bilinir.
- Lactobacillus casei: Bağışıklık sistemi üzerinde etkili olan Lactobacillus casei türü enfeksiyon ve ishal üzerinde de etkilidir.
- Lactobacillus bulgaricus: En çok bilinen türler arasında yer alan L. bulgaricus kötü bakterilerle mücadelede ve sindirim sistemi üzerinde etkilidir.
- Lactobacillus rhamnosus: Bu tür cilt sağlığını destekleme ve stres hormonunu azaltma üzerinde etkilidir.
Diğer Probiyotik Faydaları:
· Probiyotik bakteriler (özellikle ‘Lactobacillus’ ve ‘Bifidobacterium’ türleri) laktozun sindirimine yardımcı olan enzimlerin üretimini teşvik eder. Bu durum laktoz intoleransı olan bireylerin süt ve süt ürünlerini daha rahat bir şekilde tüketmesine yardımcı olur. (2)
· Probiyotiklerin alerjik hastalık belirtilerini azalttığı gözlenmiştir. Yapılan araştırmalarda bu durumun alerjinin türüne, kişiye bağlı belirtilmiş ve daha fazla çalışma yapılması gerektiği de vurgulanmıştır. (2)
· Akne ve egzama gibi cilt problemlerinin tedavisinde probiyotiklerin olumlu etkileri olduğu gözlemlenmiştir. (4)
Probiyotik Kaynakları Nelerdir?
Probiyotik bakterileri gıdalar ve takviye yoluyla vücudumuza alabiliriz. Her iki durumda da probiyotik etkinin görülmesi için uygun miktar alınması düzenli tüketilmesi önemlidir.
· Probiyotik İçeren Besinler:
Fermente gıdalar, probiyotik mikroorganizmalar içeren en iyi gıdalardır. En yaygın probiyotik kaynaklarından biri yoğurttur. Yoğurtlar, ‘L. bulgaricus’ ve ‘S. thermophilus’ gibi yararlı bakteriler içerir. Probiyotik yoğurtlar ise ek olarak Bifidobacterium gibi farklı türler içerebilir.
Kefir de probiyotik içeren besinler arasında yer alır. Hatta fermente süt ürünleri arasında probiyotik açısından en zengin seçeneklerden biridir. Bunların haricinde kombucha çayı ve lahana turşusu gibi fermente turşular da probiyotik içeren besinler arasındadır.
Tüm bu gıdaların probiyotik etkilerinin içerdiği mikroorganizmanın türüne ve miktarına, üretim yöntemi gibi değişkenliklere bağlı olduğunu unutmamak gerekir.
· Probiyotik Takviyesi: Ne zaman ve nasıl alınmalı?
Probiyotik takviyeler, doğal kaynakların yanında kullanılabilecek alternatiflerdir. Probiyotik takviyesi seçerken ürünün kalitesine ve içerdiği canlı bakteri sayısına dikkat edilmelidir. Peki, probiyotik ne zaman içilmeli? Probiyotik takviyelerinin genellikle sabah aç karnına alınması öneriliyor. Bunun sebebi olarak ise midenin boş iken asitliğinin az olması ve probiyotik bakterilerin zarar görme olasılığının az olması belirtilmiştir. Bununla birlikte akşam yatmadan önce alınabileceğini belirten uzmanlar da vardır. Probiyotiklerin faydalarından daha fazla yararlanabilmek için prebiyotik besinlerle birlikte tüketilmesi de öneriliyor.
Bir diğer husus da probiyotik takviyesi ve antibiyotik kullanımıyla ilgilidir. Bu ikisinin birlikte kullanılması önerilmiyor. Uzmanlar, antibiyotik alımından yaklaşık 2 saat sonra probiyotik takviyesi alınmasını önermektedir.
Kaynaklar:
1. İsmailoğlu Öz., Yılmaz H., Probiyotik Kullanımının Bağırsak Mikrobiyotası Üzerine Etkisi, Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 2019, 1:(1), s.38-56.
2. Aydın İ., Konuşkan Z., Probiyotik Mikroorganizmaların Sağlık Üzerine Etkisi, Karya Journal of Health Science, 2022, 3(2): 161-166.
3. Sezen G., Prebiyotik, Probiyotik ve Sinbiyotiklerin İnsan ve Hayvan Sağlığı Üzerine Etkileri, Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi, 2013; 8(3): 248-258.
4. Aksu F., ve ark., Probiyotik Gıdalar Ve İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri, ABMYO Dergisi, 19:90-94, 2010.