Çevre Kirliliği Nedir? Neden Önemli?
Dünyada birlikte yaşam sürdüğümüz diğer canlılar ve biz insanlar olarak doğamıza, toprağımıza, havamıza yani kısaca çevremize bağlı bir hayat sürmekteyiz. Fakat doğada en çok Çevre Kirliliğini yaratan biz insanların bunu nasıl önleyeceğimizi biliyor muyuz? Sizin de aklınızda soru işareti varsa gelin birlikte inceleyelim.
Hazırlayan: Çevre Mühendisi İnci Damla Köroğlu
Çevre kirliliği, çevrenin doğal olmayan bir şekilde insan eliyle doğallığının bozulmasıdır. Bu ekosistemi bozma eylemleri; kirlenme şeklinde tabir edilmektedir. Çevremizi üç ana başlık altında inceleyebiliriz. Bunlar; hava, su ve topraktır. Çevre Kirliliğine sebep olabilecek unsunlar da şu şekilde açıklanabilir; İnsanlar, bitkiler, hayvanlar ve diğer mikroorganizmalar.
Çevre Kirliliğinin Önemi?
Dünyada yaşayan bütün canlılar için hayat alanı olan çevremiz, son zamanlarda hızlı nüfus artışının oluşturduğu ihtiyaçları karşılayamayacak seviyeye geldi. Ana hatlarıyla baktığımız zaman 3 temel başlıkta incelediğimiz Çevre Kirliliği, teknolojinin artması ile birçok alt başlığa sebep oldu. Evlerimizin içinde artık Çevre Kirliliğinin izlerini taşıyoruz. Telefon, bilgisayar, mikrodalga gibi birçok alet elektromanyetik dalgalar yayarak aynı zamanda vücutlarımızı da kirletiyor.
Çevre Kirliliğinin Çeşitleri
Toprak Kirliliği
Toprak, bitki örtüsünün beslendiği kaynakların ana deposudur. Toprağın üst tabakası insanların ve diğer canlıların beslenmesinde temel kaynak teşkil etmektedir. Özellikle yirminci yüzyılın ortalarına doğru hızlı nüfus artışı ile birlikte, tarım ve diğer alanlardaki sanayi ve teknolojinin hızla gelişmesine paralel olarak, toprak kirliliği de artmaya başlamıştır. Yerleşim alanlarından çıkan atıklar, egzoz gazları, endüstri atıkları, tarımsal mücadele ilaçları ve kimyasal gübreler toprak kirliliğine sebep olan en önemli etkenlerdir.
Hava Kirliliği
Hava kirliliği, havanın doğal bileşiminin çeşitli nedenlerle değişmesi, havada katı, sıvı ve gaz şeklindeki yabancı maddelerin insan sağlığına, canlı hayatına, ekolojik dengeye ve eşyalara zararlı olabilecek derişim ve sürede bulunmasıdır. Hava kirliliğine atmosfere yabancı maddelerin girişi sebep olmakla birlikte sıcaklık, basınç, yağış, rüzgâr, nem ve güneş radyasyonu gibi meteorolojik faktörlerle, konum ve topografik yapı da etki etmektedir. Plansız kentleşme ve yeşil alanların yeterli miktarda bulunmaması ve kullanılan yakıtlar da hava kirliliğini büyük ölçüde etki etmektedir.
Su Kirliliği
Su kaynaklarının çeşitli etkenlerden dolayı, doğal halinin bozulması, kimyasal içeriğinin zarar görmesi, kullanım ve içme suyu özelliklerinden uzaklaşması su kirliliğidir. Suyun kirlenmesinin başlıca sebebi doğaya salınmaması gereken kimyasal maddelerin bırakılmasıdır. Bu maddeler suya karışarak hem kimyasal formülünü bozmakta hem de fiziksel olarak etkilemektedir. Kontrolsüz atıkların tesisler tarafından suya bırakılması, insanların kendi elleriyle attıkları veya yerleşim yerinde alınmayan önlemler nedeniyle bıraktıkları atıklar suyun kirlenmesinin başlıca sebeplerindendir.
Ambalaj Atıkları
Çevrede oluşturduğu görüntü kirliliği yanında, rüzgâr ve akarsularla sürüklenen ve çevrede çözülemeyen ambalaj atıkları deniz hayvanları için ciddi bir tehdittir.
Ses Kirliliği
Metropol şehirlerinde daha çok rastladığımız ses kirliliği bir diğer adıyla gürültü kirliliği pek çok sebepten kaynaklanmaktadır. Bunlardan bazıları şu şekildedir; Motorlu taşıtlar, inşaat makineleri, maçlar ve bir çok diğer yüksek ses içeren etkinlikler.
Radyoaktif Kirlenme
Nükleer enerji santralleri, nükleer silah üreten fabrikalar, radyoaktif madde artıkları radyoaktif kirlenme yaratan başlıca kaynaklardır. Radyoaktif maddeler yaymış oldukları elektronla hava, su, toprak ve bitkilere zarar verir. Bizlerin bu gıdaları uzun süre tüketmesi sonucunda vücudumuzda ciddi hasarlar meydana gelebilir.
Işık Kirliliği
Işık kirliğinin sebepleri lazerler ve gereksiz aydınlatmalardır. Işık kirliliği gece havada aşırı aydınlık oluşmasıdır. Aşırı aydınlık canlılara zarar vermektedir. Karbon ayak izini büyütmektedir ve kuşların yönlerini bulmasını engelleyerek ölmelerine sebep verebilir.
Çevre Kirliliğinin İnsan Vücuduna Etkileri
Çevre Kirliliği 3 ana başlık altında insan vücuduna çok ciddi olumsuz etkiler yaratabilir. Suyun içinde bulunan çözünmüş veya çözünmemiş inorganik tuzlar, bakteriler, parazitler, virüsler ve bitkisel maddeler birçok hastalığın meydana gelmesine yol açabilir. Örneğin İçme suyunda bulunabilecek küçük yosunlar ishallere neden olabilir. Ayrıca Çocuk felci ve enfeksiyöz hepatit gibi hastalıklarında geçme ihtimali vardır.
Hava kirliliği akciğer gelişiminde gerileme, solunum fonksiyonlarında azalma, solunum sistemine ait semptomlarda artma, astım ve kronik obstrüktif akciğer hastalığının (KOAH) ilerlemesine neden olur.
Pestisitler tarım ürünlerinin üretim, depolama ve tüketimi sırasında tarım ürünlerine zarar veren böceklerin yok edilmesi veya bu canlıların tarım ürünlerine verdikleri zararların azaltılması amacıyla kullanılan kimyasallardır. Mesleksel ve çevresel olarak uzun süreli düşük dozda pestisit etkisinde kalan kişilerde görülen kronik etkiler: kanser, nörodavranışsal bozukluklar ve nörofizyolojik değişiklikler; üreme ve fertilitede ortaya çıkan istenmeyen etkiler olabilir.
Günlük Hayatımızda Kullandığımız Hangi Şeyler Çerçeve Zarar Veriyor?
Doğada bulunan ya da laboratuvar ortamında üretilen birçok madde biz farkında olmadan hem vücudumuza hem de çevreye zarar vermektedir. Örneğin evlerimizde kullandığımız bazı kozmetik malzemeler ya da temizlik için kullandığımız deterjanlar hem bizlerin solunum yollarını olumsuz etkiliyor hem de hava kirliliğine yol açıyor. Marketten veya manavdan aldığımız taze sebze ve meyvelerin üzerinde onlar yetişirken böcekler tarafından yenmesin diye sıkılan bazı kimyasal maddeler eğer iyice temizlenmeden yenirse hem vücudumuzda olumsuz etkiler yaratabilir hem de kullanılan kimyasallar toprak ile karıştığı zaman çevre kirletmektedir.
Çevre Kirliliğini Nasıl Önleriz?
İlk olarak küçüklükten başlayarak eğitici derslerin ya da seminerlerin okul hayatından itibaren verilmesi gerekiyor. Bu sayede bireyler çocukluktan itibaren Çevre Kirliliğine daha duyarlı ve bu kirliliği en aza indirme konusunda daha bilinçli olabilirler. Evlerimizden, iş yerlerimizden ve diğer sosyal alanlardan başlayarak atıklarımızı doğru ve düzeli bir şekilde ayrıştırarak bunların Çevre Kirliliğini engellemesini sağlayabiliriz.
Çevre Kirliliğinin İnsanlar İçin Önemi
Son zamanlarda Sosyal Medyanın da etkisiyle Çevre Kirliliğine ya da çevresel olaylara karşı insanların yaklaşımı daha çok olmaya başladı. Ünlü kişilerin ya da Çevreye karşı duyarlı insanların paylaşımları sayesinde hiç bilmediğimiz ülkelerde gerçekleşen çevresel olayları öğrenip, bu konu ile ilgili önlemler alabiliyoruz.
Çevresel Kirliliğin dünyamıza ve hayatlarımıza nasıl olumsuz etkiler yaratabileceğinin farkında olmak ve bunları önlemeye başlamak için halen geç kalmış sayılmayız. Dünya üzerinde yaşayan milyarlarca insan olarak bu dünyada yapmamız gereken görevlerimiz ve sorumluluklarımız var hem diğer insanlara karşı hem de diğer canlılara karşı.
Hazırlayan: Çevre Mühendisi İnci Damla Köroğlu
Kaynaklar;
https://havakalitesi.ibb.gov.tr/Icerik/bilgi
https://education.nationalgeographic.org/resource/pollution
https://www.sciencedirect.com/journal/environmental-pollution
https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpubh.2020.00014/full